انواع دانه‌های قهوه؛ راهنمای کامل برای شناخت و انتخاب
انواع دانه‌های قهوه؛ راهنمای کامل برای شناخت و انتخاب
وقتی صحبت از قهوه می‌شود، بیشتر ما فقط به طعم تلخ و انرژی‌بخش آن فکر می‌کنیم. اما واقعیت این است که پشت هر فنجان قهوه، دنیایی از تنوع و تفاوت وجود دارد. دانه‌های قهوه گونه‌های مختلفی دارند و هر کدام از آن‌ها ویژگی‌های خاصی در طعم، عطر، میزان کافئین و حتی شکل ظاهری دارند. شناخت این تفاوت‌ها می‌تواند تجربه نوشیدن قهوه را برای شما لذت‌بخش‌تر کند و به انتخاب درست کمک نماید.
در ادامه به بررسی اصلی‌ترین و شناخته‌شده‌ترین دانه‌های قهوه یعنی عربیکا (Arabica)، روبوستا (Robusta)، لیبریکا (Liberica) و اکسلسا (Excelsa) می‌پردازیم و ویژگی‌های هر کدام را با جزئیات توضیح می‌دهیم.
قهوه عربیکا (Arabica)
عربیکا محبوب‌ترین و پرمصرف‌ترین گونه قهوه در جهان است. طبق آمارها، حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد تولید جهانی قهوه از نوع عربیکا می‌باشد.
ویژگی‌های طعمی
- طعم ملایم، متعادل و اغلب همراه با اسیدیته خوشایند (ترشی مطبوع شبیه میوه‌ها).
- عطر پیچیده با نت‌های گلی، میوه‌ای یا شکلاتی.
- تلخی کمتر نسبت به روبوستا.
به همین دلیل عربیکا بیشتر مورد علاقه افرادی است که به دنبال قهوه‌ای خوش‌طعم و متعادل هستند، نه خیلی قوی و تلخ.
محل کشت
- عربیکا بیشتر در ارتفاعات (۱۰۰۰ تا ۲۰۰۰ متر) رشد می‌کند.
- کشورهای اصلی تولیدکننده: برزیل، کلمبیا، اتیوپی، کاستاریکا، گواتمالا.
- نیاز به آب‌وهوای معتدل دارد و نسبت به بیماری‌ها حساس‌تر از روبوستا است.
میزان کافئین
- عربیکا نسبتاً کافئین کمی دارد: حدود ۰.۸ تا ۱.۴ درصد.
- به همین دلیل مناسب کسانی است که نمی‌خواهند بعد از نوشیدن قهوه دچار بی‌خوابی یا تپش قلب شوند.
کاربرد
- بیشتر در قهوه‌های تک‌خاستگاه (Single Origin) یا ترکیبات اسپشالتی استفاده می‌شود.
- برای تهیه قهوه‌های فیلتری و اسپرسوهای سبک ایده‌آل است.
قهوه روبوستا (Robusta)
روبوستا دومین گونه مهم قهوه در دنیاست و حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد تولید جهانی را شامل می‌شود.
ویژگی‌های طعمی
- طعم قوی‌تر و تلخ‌تر نسبت به عربیکا.
- گاهی با نت‌های چوبی، خاکی یا آجیل‌مانند همراه است.
- بادی (Body) یا غلظت بیشتری دارد.
این طعم برای بعضی افراد خشن به نظر می‌رسد، اما برای عاشقان اسپرسوی قوی بسیار محبوب است.
محل کشت
- روبوستا در ارتفاعات پایین‌تر (تا ۸۰۰ متر) رشد می‌کند.
- بسیار مقاوم به گرما و بیماری‌هاست.
- کشورهای اصلی تولیدکننده: ویتنام (بزرگ‌ترین تولیدکننده روبوستا)، اندونزی، اوگاندا، هند.
میزان کافئین
- روبوستا نسبت به عربیکا دو برابر کافئین دارد: حدود ۱.۷ تا ۳.۵ درصد.
- همین باعث می‌شود طعم تلخ‌تر و اثر انرژی‌بخش قوی‌تری داشته باشد.
کاربرد
- معمولاً در ترکیب با عربیکا برای ساخت اسپرسوهای غلیظ‌تر و کرم‌دار استفاده می‌شود.
- در قهوه‌های فوری (Instant Coffee) نیز کاربرد زیادی دارد.
قهوه لیبریکا (Liberica)
لیبریکا گونه‌ای کمتر شناخته‌شده اما جالب است. این نوع قهوه بیشتر در برخی مناطق خاص مثل فیلیپین و مالزی کشت می‌شود.
ویژگی‌های طعمی
- طعمی منحصر‌به‌فرد و متفاوت که ترکیبی از دودی، میوه‌ای و گل‌دار است.
- برخی افراد طعم آن را غیرمعمول و حتی عجیب توصیف می‌کنند.
محل کشت
- لیبریکا در آب‌وهوای استوایی و ارتفاعات متوسط رشد می‌کند.
- دانه‌ها نسبت به عربیکا و روبوستا بزرگ‌تر و نامتقارن‌تر هستند.
میزان کافئین
- کافئین متوسط دارد: حدود ۱.۲ تا ۱.۶ درصد.
کاربرد
- بیشتر برای بازار محلی در آسیای جنوب شرقی تولید می‌شود.
- در بازار جهانی سهم کمی دارد اما طرفداران خاص خودش را پیدا کرده است.
قهوه اکسلسا (Excelsa)
اکسلسا در واقع زیرگونه‌ای از لیبریکاست، اما به دلیل طعم و ویژگی‌های خاصش معمولاً به عنوان گونه‌ای مستقل معرفی می‌شود.
ویژگی‌های طعمی
- طعمی میوه‌ای، ترش و کمی دودی.
- نسبت به عربیکا و روبوستا سبک‌تر است اما پیچیدگی خاصی دارد.
- اغلب برای ایجاد تعادل در ترکیبات قهوه به کار می‌رود.
محل کشت
- بیشتر در جنوب شرق آسیا به‌ویژه ویتنام و فیلیپین رشد می‌کند.
میزان کافئین
- میزان کافئین اکسلسا مشابه لیبریکا است، یعنی حدود ۱ تا ۱.۵ درصد.
کاربرد
- به دلیل طعم متفاوت، معمولا در ترکیب با دیگر دانه‌ها استفاده می‌شود.
- قهوه‌های اسپشالتی خاص گاهی به صورت تک‌خاستگاه از این گونه ارائه می‌شوند.
مقایسه نهایی دانه‌های قهوه
| ویژگی‌ها | عربیکا | روبوستا | لیبریکا | اکسلسا |
|---|---|---|---|---|
| سهم جهانی | ۶۰-۷۰٪ | ۳۰-۴۰٪ | کم | بسیار کم |
| طعم | ملایم، میوه‌ای، عطر زیاد | قوی، تلخ، خاکی | دودی، عجیب، خاص | میوه‌ای، ترش، سبک |
| کافئین | ۰.۸-۱.۴٪ | ۱.۷-۳.۵٪ | ۱.۲-۱.۶٪ | ۱-۱.۵٪ |
| محل کشت | ارتفاعات (آمریکای لاتین، آفریقا) | ارتفاعات پایین (آسیا، آفریقا) | جنوب شرق آسیا | جنوب شرق آسیا |
| کاربرد | اسپشالتی، فیلتری | اسپرسو قوی، قهوه فوری | بازار محلی، خاص | ترکیب برای تعادل طعم |
نتیجه‌گیری بخش اول
شناخت انواع دانه‌های قهوه به شما کمک می‌کند تا انتخاب بهتری داشته باشید. اگر به دنبال قهوه‌ای ملایم و خوش‌عطر هستید، عربیکا گزینه مناسب‌تری است. اگر انرژی و کافئین بیشتری می‌خواهید، روبوستا انتخاب بهتری خواهد بود. برای تجربه‌های خاص و متفاوت، می‌توانید سراغ لیبریکا و اکسلسا بروید.
